زمینه‌های همگرایی در مناسبات مسلمانان و زرتشتیان در منطقه فارس (دوره آل بویه 447-322 ق)

یکی از تحولات مهم پس از فتوحات اعراب، گسترش تدریجی اسلام و در نتیجه تبدیل مسلمانان به جمعیت غالب در سراسر فلات ایران بود. با این ‌وجود به گواهی منابع مختلف در برخی مناطق مانند فارس عده‌ی زیادی از زرتشتیان بدون تمایز خاص با مسلمانان، زندگی نسبتاً آرام و مسالمت‌آمیز همراه با همگرایی را سپری می‌کردند. در شکل‌گیری این وضعیت زمینه‌ها، علل و مؤلفه‌های چندی اثرگذار بوده‌اند. سیاست همراه با تساهل و تسامح و اهتمام به حمایت و حفظ حقوق غیرمسلمانان و نیز مقابله با گروه‌ها و افراد تندرو از سوی آل بویه به‌ویژه در دوره قدرت، امکان زیادی جهت آخرین حضور پررنگ زرتشتیان در عرصه اجتماعی فراهم آورد. این رویکرد حکومت با دستورات دینی مبنی بر لزوم رعایت حقوق اهل ذمه و نیز وجود پاره‌ای تشابهات در اعمال و اندیشه‌ها و نیز فرهنگ و آداب‌ورسوم ریشه‌دار ایرانی که دچار تغییر چندانی نشده بودند، باوجود پاره‌ای مخالفت‌ها، تقویت گردید. هردو گروه مسلمان و زرتشتی میراث دار فرهنگ مشترکی بودند که به‌صورت طبیعی ایشان را جامعه‌ای واحد نشان داده سبب ایجاد رابطه عمدتاً مسالمت‌آمیز و همگرایانه گردید که در عرصه اجتماعی تاًثیر گذار بوده است. مهم‌ترین دستاورد پژوهش حاضر را می‌توان معرفی علل و مؤلفه‌هایی که به ایجاد جامعه‌‌ای به‌ دور از تنش‌های مخرب انجامید دانست. در این جستار سعی داریم عوامل مؤثر در شکل‌گیری روابطی مبتنی بر همگرایی بین دو گروه در عصر آل بویه در ایالت فارس را با روش توصیفی تحلیلی با رویکردی تاریخی و تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای تبیین نماییم.